Αν ο εγκλεισμός ισοδυναμεί με εφιάλτες και με βραδινά ξυπνήματα με την αδιόρατη αίσθηση ότι νυχτερινοί επισκέπτες απειλούν να καταστρέψουν την οικιακή μας γαλήνη. Ή αν το βράδυ σάς επισκέπτεται ο Αντετοκούνμπο ντυμένος γυναίκα να τριγυρνάει στους διαδρόμους του Χίλτον. Ή αν βλέπετε καθημερινά στον ύπνο σας ότι ο φούρνος της γειτονιάς πουλάει κρυφά ψωμί με κάνναβη αλλά όποτε φτάνετε εσείς το εν λόγω ψωμί έχει τελειώσει. Τότε ο Χένρι Τζέιμς αναφωνεί –ίσως– χαιρέκακα: «Γατάκια, σας πρόλαβα». Και βγάζει ακαριαία από την τσέπη του το χειρόγραφο από το περίφημο «Turn of the Screw», μια ιστορία εγκλεισμού 120 χρόνια πριν κλείσουμε πορτοπαράθυρα σε μυστηριώδεις ιούς.
«Το στρίψιμο της βίδας», ένα από τα πιο γνωστά μυθιστορήματα του Χένρι Τζέιμς, αφηγείται την ιστορία της νεαρής δεσποινίδας Γκίντενς, η οποία, μετά από μια σύντομη συνάντηση με τον γοητευτικό ιδιοκτήτη ενός κάστρου στην αγγλική επαρχία, αναλαμβάνει τη θέση της γκουβερνάντας των ανιψιών του (Φλόρα και Μάιλς) που ζουν στο εν λόγω κάστρο. Το σπίτι μοιάζει με επίγειο παράδεισο ως τη στιγμή της εμφάνισης του προηγούμενου επιστάτη και της τέως γκουβερνάντας, οι οποίοι, αφού βιώσανε έναν παράφορο ερωτικό πόθο, δεν ανήκουν πια στη συνομοταξία των ζωντανών.
Εδώ και 120 χρόνια η ανάλυση του έργου και η κινηματογραφική και θεατρική του μεταφορά αποτελούν προσφιλή ασχολία λογοτεχνικών κριτικών και πάσης φύσεως καλλιτεχνών. Ενόσω τα καλλιτεχνικά εγχειρήματα γνωρίζουν άλλοτε τις δάφνες τις επιτυχίας και άλλοτε τα ακούσια τάρταρα της αποτυχίας, οι κριτικές προσεγγίσεις δημιουργούν με αμείωτους ρυθμούς ακαδημαϊκές έριδες. Με τα όπλα τους να κυμαίνονται από την κοινή λογική έως τον Φρόιντ και τις πάσης φύσεως φεμινιστικές θεωρίες, εδώ επιλέξαμε τη σημαντικότερη κινηματογραφική μεταφορά του έργου, το «The Innocents» του Τζακ Κλέιτον, με πρωταγωνίστρια την Ντέμπορα Κερ. Διαβάζοντας το βιβλίο και επιχειρώντας τη θέαση της ταινίας με τα μάτια στραμμένα στις κριτικές θεωρήσεις του έργου, θα ανασύρουμε τους ήρωες από τις κινηματογραφικές και λογοτεχνικές τους κατοικίες για να τους χαρίσουμε την αχλή των διαχρονικών συμβόλων.
Ο Τζόις, λοιπόν, από την άνεση μάλλον κάποιας ρετρό πολυθρόνας, έπλασε μια γκουβερνάντα σεμνή πλην διψασμένη για ερωτικές περιπέτειες, μια οικονόμο καλή και αγαθιάρα, και δύο παιδιά επιτομές της αθωότητας. Τοποθετώντας τους εν λόγω ήρωες στο μπλέντερ του εκούσιου εγκλεισμού σε ένα παραδεισένιο κάστρο, δημιουργεί την ιδανική βινεγκρέτ για μια σαλάτα με βασικό συστατικό τον τρόμο. Και όχι μόνο. Οι απανταχού επαΐοντες είναι εδώ για να μας μιλήσουν για τη λογοτεχνική κρυφή νοστιμιά που λέγεται παράνοια και να αναγάγουν την ιστορία σε ένα σκληρό παραμύθι για την καταβύθιση στην τρέλα μιας γυναίκας σεξουαλικά καταπιεσμένης.
Το βιβλίο μάς τοποθετεί εξαρχής στο σύμπαν μιας συνάντησης της μετέπειτα γκουβερνάντας με τον θείο των παιδιών, όπου μοιάζει να λαμβάνει χώρα ένα διακριτικό –πλην μονόπλευρο– ερωτικό κεραυνοβόλημα. Όταν η στάση-παγόβουνο του άντρα απέναντι στη γυναίκα θα τηρηθεί απαρέγκλιτα, η πρότερη αθωότητα των παιδιών θα δώσει τη θέση της στην εκούσια απόκρυψη φαντασμάτων. Δύο όμως φαντασμάτων που σφράγισαν την επίγεια παρουσία τους με έναν παθιασμένο έρωτα. Και όσο η φαντασία της γκουβερνάντας κυοφορεί φαντάσματα τόσο αυτά απειλούν να παρασύρουν στην ακόλαστη πραγματικότητά τους την αθωότητα των παιδιών. Η δεσποινίς Γκίντενς μοιάζει να προσφέρει, τελικά, αφειδώς τις μητρικές της φτερούγες στο νεαρό αγόρι. Μετατρέποντας, λοιπόν, τα σεξουαλικά της απωθημένα σε κρεμαστάρια υπό τη μορφή φαντασμάτων, η δεσποινίς Γκίντενς οδηγείται σταδιακά αλλά σταθερά στην παράνοια.
Κι αν το βιβλίο μοιάζει τρομακτικό, όχι μόνο λόγω απρόσμενων φαντασμάτων αλλά κυρίως λόγω των απροσδόκητων συνεπειών της σεξουαλικής καταπίεσης, η ταινία μένει πιστή στα υπαινικτικά χνάρια του συγγραφέα. Μοιάζει, μάλιστα, σε πρώτη ανάγνωση να ακολουθεί κατά πόδας την ιστορία, εισάγοντας ελάχιστα νέα στοιχεία, όπως το γεγονός ότι στο σπίτι υπάρχουν κι άλλοι υπηρέτες πλην της οικονόμου, ή ότι η νεαρή Φλόρα παίζει συχνά με μια χελώνα.
Ανασύροντας, τώρα, τους κινηματογραφικούς χαρακτήρες για μια δεύτερη ανάγνωση, πίσω από τις ξεκάθαρες εικόνες μοιάζει να κρύβεται μια ουδόλως ξεκάθαρη σχέση ανάμεσα στην γκουβερνάντα και τον νεαρό Μάιλς. Η αθωότητα του αγοριού μοιάζει αρχικά με οιωνό για ούριους ανέμους και χαμογελαστά μέλλοντα. Ενώ εκείνος υποσκάπτει την αθωότητα με κομπλιμέντα προς τη δεσποινίδα Γκίντενς, έχοντας εξαρχής ανακαλύψει μια πτέρνα που θα αποδειχτεί αχίλλειος για τη νεαρή γυναίκα, για να μετατραπεί τελικά στον προσφιλή και μοναδικό της προστατευμένο, εν μέσω κρίσεων προσωπικών και επιδρομών πνευμάτων. Η σεξουαλική σχέση ανάμεσα στους δύο πρώην υπηρέτες, από την άλλη, μοιάζει να κερδίζει περίοπτη θέση, με αναφορές σε μια σχέση βίας και αχαλίνωτου πάθους που οδήγησε στην αυτοκτονία της πρώην γκουβερνάντας.
Ένα λογοτεχνικό έργο τρόμου και μια κινηματογραφική μεταφορά που εν έτει 1961 παίζει με τους κώδικες του θρίλερ συμμαχούν για να αφηγηθούν την ιστορία μιας γυναίκας στα όρια της κατάρρευσης. Μιας γυναίκας της οποίας η αθωότητα θα μετατραπεί σε οδυνηρή συνειδητοποίηση μακρόχρονων στερήσεων και θα πάρει τελικά τη μορφή καταβύθισης στην παράνοια. Τρομάξτε λοιπόν άφοβα, γιατί τελικά ο Κάσπερ και τα πάσης φύσεως ακάθαρτα πνεύματα δεν υπάρχουν. Τρομάξτε όμως και με όλο εκείνο το φορτίο του φόβου που συνοδεύει τα μεγάλα πάθη και τα αιώνια απωθημένα.
