Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο ένοικος του Λευκού Οίκου, η Ευρωπαϊκή Ένωση κατακερματίζεται, ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ο νονός της εποχής και ο Ματέο Σαλβίνι το αναδυόμενο άστρο της, τα τείχη πολλαπλασιάζονται και οι γέφυρες καταρρέουν, τα λιμάνια κλείνουν για τους εξόριστους και τα τελωνεία επανέρχονται στην πρότερη δόξα τους, η φιλελεύθερη δημοκρατία που θα εξαπλωνόταν σε όλο τον πλανήτη υποχωρεί καταφανώς: η αποτυχία μας είναι παταγώδης. Εμείς, οι προοδευτικοί διανοούμενοι, οι ανθρωπιστές μαχητές, οι υποστηρικτές μιας ανοιχτής κοινωνίας, οι υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και λοιποί κοσμοπολίτες, είμαστε ανίκανοι να αναχαιτίσουμε το εθνικιστικό και αυταρχικό κύμα που σαρώνει τις κοινωνίες μας. Η πνευματική μου συγκρότηση μπορεί να χαρακτηριστεί «φιλελεύθερη». Βυθίστηκα στον Καντ πιο εύκολα απ' ό,τι στον Χέγκελ. Θεωρώ ως απόλυτο σημείο αναφοράς το έργο του Μονταίνι και όχι του Μαρξ. Διάβασα τον Βολταίρο με μεγαλύτερο ενθουσιασμό απ' ό,τι τον Ρουσσώ. Ο φιλοσοφικός φιλελευθερισμός που μελέτησα και αγάπησα ήταν μια σκέψη των ορίων, μια προσπάθεια να διαχωριστούν οι πολιτικές, θρησκευτικές, οικονομικές σφαίρες, ο ιδιωτικός χώρος από τον δημόσιο, οι εξουσίες από τις γνώσεις, ένα αντίδοτο στην ύβριν -την υπερβολή- των βασιλέων και των προφητών. Τι βλέπουμε, όμως, σήμερα να αναπτύσσεται, διατηρώντας το όνομα του φιλελευθερισμού; Το αντίθετο, το ακριβώς αντίθετο. Βλέπουμε τα όρια να σβήνουν και να θριαμβεύει η "ύβρις". Βλέπουμε τις πολυεθνικές εταιρείες ν' αρνούνται τη νομοθεσία των κρατών και να προσπαθούν να επιβάλουν τη δική τους. Βλέπουμε τις τράπεζες που σώθηκαν με δημόσιο χρήμα να παραποιούν τους λογαριασμούς τους και να κρύβουν τα κεφάλαιά τους σε φορολογικούς παραδείσους. Βλέπουμε το πλαίσιο της ανταγωνιστικότητας να μην είναι πλέον λειτουργικό, ελλείψει μιας διαιτητικής αρχής που να μπορεί να το επιβάλει. Βλέπουμε αφεντικά εταιρειών να κερδίζουν εκλογικές αναμετρήσεις χρησιμοποιώντας το σλόγκαν «Πέτυχα στη ζωή μου, αφήστε με να διαχειριστώ τη δική σας». Η κρίση των δημοκρατιών μας δεν αποτελεί παρένθεση. Για να την ξεπεράσουμε, απαιτείται μια σαφής ρήξη με τις μέχρι σήμερα κυρίαρχες αναλύσεις και πρακτικές. Ας θυμηθούμε ότι μόνο το New Deal του Φράνκλιν Ρούζβελτ εμπόδισε την εμφάνιση του φασισμού στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του '30, όταν την ίδια στιγμή σάρωνε στην Ευρώπη. Ας ακούσουμε την προειδοποίηση του Μακιαβέλι: μερικές φορές, η διαφθορά της κοινωνίας είναι τόσο μεγάλη που το κοινό αγαθό έχει πάψει να υπάρχει. Ένα πολιτικό «χέρι» θα πρέπει τότε να βγει από το σύνηθες κάδρο για να αποκαταστήσει την ισορροπία.